Motosiklet yol stratejileri özellikle aceminin okuyup sindirmesi gereken kurallar bütünüdür. Önemlidir çünkü yolda şartlar sürekli değişir. Sorumluluk sahibi bir sürücü olarak, motosikletinizin tüm kontrolünün sizde olmasının öneminin farkındasınız.
Eksiksiz bir hazırlık, keyifli, güvenli ve duyarlı bir sürüşün anahtarıdır. Sürüş kıyafetlerinizin ve sürüş öncesi kontrollerinizin önemini zaten biliyorsunuz. Öyleyse, trafikte riski yönetmek için gerekli sürüş stratejilerine dikkatimizi verelim.
Motosiklet yol stratejileri hayli uzun bir yazı olduğundan çok konu içeriyor. Bu sebeple metinde göreceğiniz altı çizili kelimeler yazdığım ilgili yazılara bağlantı vermekte ve yeni sayfada açılmaktadır.
Şerit Seçimi
Çok şeritli yollarda şerit içi konumunuzu, hem sizin yolu iyi görebilmeniz, hem de yoldakilere görünebilir olacağınız şekilde ayarlayın. Trafiğin ve yol durumunun el verdiği ölçüde kendinize bir güvenlik koridoru oluşturun.
Şerit Konumları
Bir şerit içinde konumuzunu doğru seçmeniz diğer araçların yol açacağı rüzgar etkilerini önleyeceği gibi, tehlikeleri görmenizi ve onlardan kurtulmanızı, sizinle diğer araçlar arasında güvenlik koridoru oluşturmanızı ve bunu korumanızı sağlar. Diğer araçların arkasında gizlenmeyin. Kendinizi öyle ayarlayın ki önünüzdeki araçlar aynalarından sizi görebilsin. Olası tehlikeleri görmenizi sağlayacak bir konum, diğer sürücülerin de sizi daha önce görmelerini kolaylaştırır.
Görünür Olmak
Birçok motosiklet kazası diğer sürücülerin, artık çok geç oluncaya kadar motosikletleri görmemelerinden kaynaklanmaktadır. Motosikletler daha küçüktür ve araba ve kamyonlar kadar çok değildir. Bu yüzden trafikte fark edilmeleri ve diğer sürücüler için hızlarının tahmin edilmeleri daha zordur. Diğer sürücülere varlığınızı ve ne yapmak istediğinizi belli etmeniz gerekmektedir. Daha görünür olabilmek için bazı öneriler şunlardır:
- Giysi: Açık renkli kıyafetler ve parlak bir kask kullanın.
- Kıyafetlerinizde, kaskınızda ve motosikletinizde yansıtıcı maddeler bulundurun.
- Far: Gündüz bile olsa farınız açık olsun.
- Sinyaller: Niyetinizi sinyallerinizle belirterek diğer sürücülerle iletişim halinde olun. İşiniz bittiğinde dönüş sinyallerinizi kapatmayı unutmayın. Yanlış bir sinyal karmaşaya yol açabilir çünkü niyetinizi doğru şekilde belli etmemiş olursunuz.
- Fren Lambası: Yanıp sönen bir fren lambası, sabit bir lambadan daha görünürdür. Yavaşlama öncesinde ve sırasında fren lambasını yakıp söndürün (tabiki acil durumlar dışında).
- Korna: Dikkat çekmek için kornanızı kullanın, ama ona güvenmeyin. Bir çok sürücü onu duymayabilir.
Tavsiye yazı: Yan görünürlüğü arttırmak
Sürücü radarı
Yol Taraması (veya sürücü radarı) sizi etkileyen birçok riski fark etmenize yardımcı olur. Kullanabileceğiniz 3 tane yol zamanlaması vardır; bunlar:
- 2 saniye takip mesafesi,
- 4 saniye acil yol gözlemi,
- 12 saniye beklenen yol analizidir.
İlk yol zamanlaması, 2 saniye takip mesafesidir.
Yol durumu ideal (yani minimum tehlikede, en iyi koşullarda) olduğunda en kısa mesafe olarak kabul edilir. Mükemmel sürüş koşulları değiştiğinde (örneğin yol tutuşunun ya da görüş mesafesinin azalması, sürücü yorgunlu gibi…) zaman ve mesafe kavramlarının arttırılması gerekmektedir. İşte 2 saniye takip mesafesinin uygulanışı:
- Önünüzdeki direk ya da kaldırım gibi sabit bir noktayı seçin
- Öndeki araç o noktayı geçtiği anda, içinizden seksensekiz-seksendokuz (2 saniye) deyin; eğer belirlediğiniz noktaya henüz varmadıysanız, takip mesafeniz en az 2 saniyedir.
Toplam duruş mesafesini belirleyen 3 unsur:
- Algılama mesafesi : siz bir şeyi farkedinceye kadar katettiğiniz mesafe
- Tepki mesafesi : siz tehlikeyi anlayıp frene basıncaya kadar geçen sürede kattetiğiniz mesafe
- Frenleme mesafesi : frenlere basıp duruncaya kadar katettiğiniz mesafe
Daha güvenli bir sürüş için en azından ideal sürüş şartları azaldığında 3-4 saniyelik bir takip mesafesinde olmaya özen gösterin.
İkinci yol zamanlaması 4 saniye acil yol gözlemidir
Yolunuzun sonraki 4 saniyesi içindeki herşey acil olarak kabul edilir,çünkü birşey ters gittiğinde hızlı bir cevap vermeniz gerekmektedir. Dört saniye, sabit tehlikeler ile yolunuza aniden çıkan canlı ya da cansız nesnelerden, kıvırmaca ve/veya fren yardımı ile kurtulabilmeniz için yeterli zaman ve alanı verecektir.
Üçüncü yol zamanlaması ise 12 saniye beklenen yol analizidir. Doğru arama teknikleri önünüzdeki 12 saniyenin taranmasını gerektirmektedir. Bu, varmanız için o kadar zaman geçmesi gereken alana iyice bakmanız demektir. Acil olmadan önce bir duruma hazırlanmanız için zaman sağlar.
Öngörme
Güvenli sürüş el ve ayaklardan çok göz ve zekanın kullanım becerisidir.
Büyük olasılıkla trafikle baş edebilmek için bir çeşit akıl yönetimi kullanıyorsunuz. Bu yöntemlerin bazıları formül haline getirlimiş ve hepsi güvenliği arttırıcı karar alma yaklaşımları oluşturmaktadır.
Güzel stratejilerden biri ADU’dur.
ADU, Arama, Değerlendirme ve Uygulamayı temsil eden bir kısaltmadır.
Arayın: Arama olası faktörler ve riskler için ciddi bir tarama demektir.
Arama size karar almanız için gerekli bilgileri sağlar. Arama, önünüzdeki tehlikenin ne olduğunu öğrenmekten biraz daha fazlasıdır. Aynı zamanda arkadaki ve yanlardaki alanları da içerir. Sık sık aynalarınızı kullanın ve kör noktalarda (aynalarınızdan görülmeyen bölgelerde) neler olduğunu fark edebilmek için başınızı arkaya çevirin (Hayat Kurtaran Bakış). Birçok motosikletin yan taraftan daha uzağı görebilmek için tümsek aynası vardır, ancak bu derinlik algılamasını (nesnelerin ne kadar uzakta olduğunu) da bozar.
Gözler hiç bir nesneye bir saniyeden fazla takılmamalıdır. Trafikte önemli elemanları öncelik sırasına koymak önemlidir. Üç kategoride arama yapın:
- yolun ve yüzeyin nitelikleri,
- trafik işaretleri ve işaretçileri, ve
- diğer sürücüler. Her hangi bir zamanda bu üçü birleşerek önemli olan etkenleri oluştururlar.
Değerlendirin
Değerlendirmek demek sorunları önceden tespit etmek demektir.
Bu, baş edilemediğinde kazaya yol açabilecek risk ve karmaşaları oluşturan faktörlerin sürekli farkedilmesidir. Bu, en iyi sonucu elde edebilmek için en kötünün sezilmesidir. Bu, tehlikeli bir duruma dönüşmeden önce risklerin birbirinden ayrılmasıdır.
Ya olursa… diye bir oyun oynadığınızı düşünün; eğlence ve enerji dolu bir oyun. Trafik işte çoğu zaman böyle bir yap bozdur çünkü diğer sürücüler çoğu zaman anlaşılamazdır.
İyi bir risk yönetiminde zaman ve mekan ihtiyaçlarının belirlenmesi önemlidir çünkü bu yolla güvenliğin sınırları çizilmiş olur. Güvenliğinizi sınırlarını belirleyen üç faktör şunlardır:
- sizin becerileriniz ve sınırlarınız,
- motosikletinizin becerileri ve sınırları, ve
- yol/trafik şartları.
Örneğin, eğer becerilerinizin üstünde bir hareketi gerektirecek bir manevra ihtiyacına düşerseniz, güvenliğinizin sınırlarını aşmış olursunuz. Ya da, eğer yeterli zaman ve alan yoksa, ve siz motosikletinizin dönüş ve/veya fren becerilerinin üzerinde bir hamleye giriştiyseniz yine güvenlik sınırlarınızı aşmış olursunuz.
//////////////// Sürücünün Yeteneği ve Sınırları \\\\\\\\
Motosikletin Yeteneği ve Sınırları——–Yol ve Trafik Durumu
\\\\\\ Zamansal ve Alansal Güvenlik Sınırları /////////////
Uygulayın: Güvenli sürüş, üstün manevra becerilerine gerek duyacağınız durumları ortadan kaldırmak için, üstün akıl stratejilerine ihtiyaç duyar. İyi sürücüler, bilinçli bir şekilde trafikte kazaya sebep olabilecek etkenleri azaltır, ancak gelişmiş manevra becerilerine de sahip olmayı öğrenmişlerdir. Uygulama evresini oluşturan üç adım vardır. Bunlar: 1) hız ayarı, 2) pozisyon ayarı, ve 3) niyetinizi bildirmektir.
Yaygın Sürüş Durumları
Daha önceden söylendiği gibi kazaların baş sebebi birçok etkenin bir araya gelmesidir ve kendinizi ADU yöntemini kullanarak bu durumlardan kurtarabilirsiniz. İşte size karşılaşabileceğiniz bazı yaygın sürüş durumları. Güvenlik sınırları içinde kalabilmek için ADU’yu ya da benzer yöntemleri uygulamak her zaman gereklidir.
Kavşaklar
Sizinle trafik arasındaki en büyük olası karmaşa kavşaklardadır.
Bir kavşağa varmadan çok önce ne olabileceğini bilmek önemlidir. Bağlantı yolları ve ara yollarla kesişim noktaları da kavşak olarak kabul edilmelidir. Bağlantı yolları, park alanları, yan caddeler tehlike alanlarıdır. Bir kavşağa gelirken bu dört adımı takip etmek önemlidir:
- Arkanızdaki trafiği kontrol edin
- Yaklaşılan trafiği kontrol edin
- Soldaki trafiği kontrol edin
- Sağdaki trafiği kontrol edin
Sınırlı görüş olan kavşaklarda özellikle dikkatli olun. Sizi gizleyebilecek, görünmenizi-fark edilmenizi engelleyecek çevresel etkenlerin farkında olun.
Durduğunuz zaman, dönüş ya da bir ışık için beklerken, arkadan yaklaşan araçları kontrol edin. Birisi arkanızdan yaklaştığında fren lambanızı yakıp söndürün. Bir kaçış planınız olsun ve birinci viteste kalın. Kavşaktan geçeceğiniz sırada, ne olursa olsun bir iki saniye bekleyin, ışık kırmızıya döndükten sonra da geçenler olması yüksek ihtimaldir.
Trafik yoğunluğuyla çalışan işaretler motosikletler için bazen sorun yaratır. Yoldaki sensörler bir aracın varlığını tespit edip trafik ışığının değişmesine yol açar. Ancak motosikletler bazen bu (algılayıcılar) sensörler tarafından fark edilmez. Tespit edilebilme şansını garantilemek için sensörlerin bulunduğu yerde bekleyin. Genellikle yolun yüzeyinde belirgin olurlar.
Bir duruştan sonra dönerken, becerikli bir debriyaj ve gaz kontrolü doğru bir şerit konumlamasını sağlamanıza yardım edecektir. Başınızı ve gözlerinizi yukarda tuttuğunuzdan ve nereye gidecekseniz oraya baktığınızdan emin olun.
Kavşaklar arasındaki yolların da kendilerine has riskleri vardır. Sürüş sırasında güvenlik koridoru bulmak ve kullanmak önemlidir. Bu diğer araçların kör noktalarının dışında kalmak ve diğer trafikle hemen hemen aynı hızla gitmek demektir. Aynı zamanda park ceplerinden çıkan araçları görmek ve yolunuza çıkan yayaları farketmek de önemlidir.
Çok Yakından Takip Edenler
Plakanıza yapışan sürücüler tehlike yaratırlar. Motosikletler kadar çabuk duramayabilirler. Bu sürücülerin ADU’nuzu engellemelerine izin vermemelisiniz. Genellikle, en iyi seçenek, kendinize yumuşak ve dereceli bir yavaşlama olanağı sağlayacak zaman ve alanı yaratabilmek için önünüzdeki araçla takip mesafenizi arttırmaktır. Böylece, plakanıza yapışan sürücünün acil duruş yapmasına gerek kalacak durumları engellemiş olursunuz.
Plakanıza yapışan sürücülere cevap verebilmeniz için diğer seçenekler:
- Fren lambanızı yakıp söndürün (niyetinizi belli edin)
- Dereceli bir şekilde daha fazla alan yaratmak için hızınızı düşürün (hızınızı ayarlayın)
- Şeridinizi ihlal etmesini engelleyecek bir şerit konumu seçin (şeridinizi korumak için yerinizi ayarlayın), veya şerit değiştirin.
- Arkanızdakinin sizi geçmesi için bir sokağa veya park yerine sapın.
Virajlar
Çok viraja sahip yollar büyük eğlencedir, ancak ADU yöntemi her zaman öncelikli olmalıdır. Kaza araştırmaları motosiklet kazalarının yüzde 40’ının virajda yoldan çıkmaktan kaynaklandığını göstermiştir. Tek araçlı kazaların ana sebebi budur. Görüşün sınırlı olduğu yerlerde daha dikkatli olun ve daha fazla güvenlik için hızınızı ayarlayın.
Temel viraj alma yönteminden -yavaşla, bak, it ve yatır- uzaklaşmayın. Bu her viraja uyar, ancak hızı biraz daha sabit tuttuğunuz azalan yarıçaplı virajlarda biraz değişir.
Bir viraja yaklaşırken viraj hakkında bilgi "Arayın". Yarıçapı ve eğimi nedir? Yüzey yapısı ve durumu nedir? Başka hangi trafik var? Bütün viraj görünür mü? Virajdan sonra ne oluyor?
Bu bilgiler ışığında, durumu "Değerlendirin". En temel iş uygun viraj çizgisini ve giriş hızını belirlemek, sabit hızla giderken iyi bir şerit konumunda kalmak ve her türlü soruna hazırlıklı olmaktır.
Öyleyse Yavaşla/Bak/İt/Yatır tekniğini doğru zamanlamayla “Uygulayın”.
Kavşaklar kadar tehlikeli olmasa da, park alanları gibi dar alanlarda yapılan manevralar uğraştırıcı olur. Düşük hızlarda dönüş çalışın ve zıt tarafa ağırlık verme tekniğini uygulamayı unutmayın. Gövdenizin üst kısmını dönüşün zıt tarafına doğru verin ve yine zıt taraftaki pege daha fazla ağırlık vererek basınç uygulayın. Dengeye ve dönüşüye yardımcı olmak için yine dönüşün zıt tarafına doğru selenizde kayabilirsiniz.
Park güvenliği için bazı ipuçları:
- Bir kaldırım kenarında, iki araçlık bir alan arasına park edecekseniz, motosikletinizi bu kaldırıma bir açıyla park edin. (Not: Bazı şehirlerin motosikletleri paralel şekilde park etmeleri konusunda kuralları vardır.).
- Eğer yan ayak kullanıyorsanız, fazladan sabitlik için gidonu sol tarafa doğru kırın ve güvenlik için kilitleyin.
- Orta ve yan ayakların, sıcak asfalt gibi yumuşak yüzeylerde batması motosikletinizin yere düşmesine sebep olabilir. Bunu önlemek için, bu ayakların altına koyulabilecek alüminyum ya da benzeri düz bir nesneyi yanınızda taşıyın ya da kutu içecek içip kutusunu ezerek ayaklığın altına koyun 🙂
- Özellikle bir yokuş üzerine park ediyorsanız, motosikletinizi birinci viteste bırakın.
Engeller
Verimli bir şekilde sürekli arama ve değerlendirme yapmanız, logar kapakları, hız tümsekleri veya çöküntü, katı nesneler gibi engellerden kaçınmanıza yardımcı olur. Eğer bir engelden kaçamadıysanız, seleden yükselin ve bacaklarınızı bir şok emici gibi kullanılın.
Bazı ipuçları:
- Zamanın ve trafiğin elverdiği kadar yavaşlayın.
- Mümkünse 90 derece açıyla yaklaşın. Yani engeli tam karşınıza alın. Lastikler engeli tam karşıdan alınca daha rahat geçerler, açılı dokunurlarsa sıyırırlar.
Hedefe kitlenmeyi bırakın ve gözlerinizi ileriye odaklayın. Engel belirlendiği andan itibaren ADU’yu kullanmaya devam edin. Engele ulaşmadan önce yavaşça dizlerinizi kırarak ayağa kalkın. Gidonu sıkıca tutun, frene ya da debriyaja basmayın. Ağırlığınızı arkaya verin (gidonu çekmeyin ya da ona asılmayın) ve ön tekerlek engele temas etmeden az önce yavaşça gazı açın (bu ön tekerlekteki ağırlığı azaltarak engeli aşmanıza yardımcı olacaktır).
Motosiklet sabitlenene kadar oturmayın (sele yukarı çıkarken siz oturmak istemezsiniz).
ADU’yu kullanmaya devam edin.
Şerit değiştirme
Şerit değiştirmek araba kullanırken yapılana benzer. Aynalarınızdan trafiği ve yanlardan gideceğiniz yönü kontrol ettiğinizden emin olun ( başınızı arkaya çevirerek kör noktalarda neler olduğunu bakın ). Tümsek aynalarınızın yan etkilerini unutmayın; nesneler aynalarda göründüklerinden daha yakındır.
Diğerlerini uyarmak için önceden sinyalinizi verin. Ve şerit değiştirdiğiniz anda sinyalinizi kapatmayı unutmayın.
İlgili Yazı: Motosiklet Yol Stratejileri: Sollama
Geçişler
ADU geçişlerde hayati önem taşır. Her seferinde bir araç geçin. Tek seferde birden fazla aracı geçmeye çalışmayın, bir tanesinin tam önünüze, sola kırmasını bekleyin. Bir geçişi tamamlamak için:
- Takip mesafesini koruyun ve şeridinizin en soldaki üçte birlik tarafında kalın.
- Uygun bir boşluk gördüğünüzde, sinyali erken verin.
- Uygun zamanı ve alanı seçmenizi sağlayacak şerit alanında durup, ivmelenin ve şeridi değiştirin (Uzun araçları geçerken rüzgar patlamaları ve türbülans konusunda hazırlıklı olun).
- Alan için ayna ve kafa kontrolü yapın.
- İyi bir şerit konumuna geçin ve sinyalinizi kapatın.
- ADU’yu kullanmaya devam edin.
Tepeler
Eğimsiz düz bir alanda hızınızı ayarlamak için doğru viteste olmak ne kadar önemliyse, inişli çıkışlı yollarda da en doğru vitesi seçmeyi bilmek bir sürücü için o kadar önemlidir. Dik yokuşlarda bir düşük vites kullanılmalıdır. Bu hem yukarı tırmanışta çekişi ve hareket kabiliyetini artırır hem de inişlerde motor frenini kullanarak hızı kontrol etmenize yardımcı olur.
Yokuş üzerinde motosikletinizi çalıştırmak ayrı bir beceri ister.
Debriyajınızı kavrama noktasına doğru kaldırırken, geriye kaymasını önlemek için freni de kullanmak güzel bir tekniktir. Genellikle bu iş için arka fren daha kolaydır. Ama denge için iki ayağınızı da kullanmanız gerektiğinde, debriyajı yavaşça kavrama noktasına getirip biraz gaz vermeye başlayıncaya kadar ön freni kullanabilirsiniz. Debriyajı kavrama noktasında tutarak, motosikleti sabit tutabilirsiniz. Böyle bir alanda hareket etmek için düz bir alanda gerektiğinden, daha fazla gaz vermeniz ve debriyajı kavrama noktasında daha uzun süre tutmanız gerektiğini unutmayınız.
Gece Sürüşü
- Gecenin karanlığı, siz ve diğer sürücüler için görüş mesafesini azaltır.
- Daha görünür olmak için, renkli, yansıtıcılı malzemeler kullanın.
- Motosikletin ışıklarını, özellikle de uzun farınızı, doğru yerde kullanın.
- Yer ve yön değiştirirken sinyallerinizi kullanın ve bir kavşakta beklerken, yavaşlarken, fren lambanızı yakıp söndürün.
- Çizik ve kirden uzak bir göz koruma kullanarak görüşünüzü sağlamlaştırın.
Gece sürüşünde, kaplamalı veya renkli lensleri kullanmaktan kaçının. Gece sürüşünün en zorlu yanlarından biri farların üstesinden gelmektir. Bu duruş mesafesinin görüş mesafesini geçtiği zamandır. Hızınızı mantıklı bir seviyede tutun. Öndeki araçların ışıklarını kendi görüşünüze yardımcı olmak için kullanın.
En İyi Frenleme ve Kıvırmaca
Birçok fren sistemi ön ve arka fren için ayrı uygulamaya sahiptir. Bununla beraber düşük hız manevralarında etkisi olacak çeşitler de vardır. Motosikletinizin fren sistemi hakkında kullanım kılavuzunuza başvurun.
- Bütünleşik Fren Sistemi : Arka frenin kullanılması, biraz ön frenin de kullanılmasını sağlar.
- Bağlı Fren Sistemi : Ön ya da arka frenin kullanılması diğer frene de bir miktar basınç yapılmasını sağlayacaktır.
- Kilitlenmeyi Önleyici Fren Sistemi (ABS) : Frene en sert şekilde bastığınızda bile tekerleklerin kitlenmesini önlemek ya da en aza indirmek için geliştirilmiş sistemdir.
Düz Bir Hat Üzerinde Frenleme
Motosikleti en kısa mesafede durdurmak öğrenmemiz gereken en büyük becerilerden biridir. Bu tekniği taze tutmak için kapalı alanlarda yapabildiğiniz kadar alıştırma yapın.
Bunu yapabilmenin en iyi yolu iki freni de aynı anda hiçbir tekerleği kitlemeden olabildiğince kullanmaktır. Aynı anda yumuşak bir şekilde ön freni sıkın ve arka freni uygulayın. Bedeninizi merkezde tutun ve aşağı değil ileriye bakın. Bu düz bir şekilde gitmenize yardımcı olacaktır.
Frenleme Yazıları
Motosiklet Fren ve Gaz, Nasıl? | Motosiklette Frenleme | Frenleme Alıştırmaları ve Tavsiyeler
Virajlarda Frenleme
Viraja girildiğinde, iyi bir fren için gerekli yol tutuşun (lastiklerin yerle temas ettiği alanın) azaldığını hatırlamak önemlidir. Toplam yerle temas alanının bir kısmı virajı almak için kullanıldığından, frenleme için daha az temas alanı kalır.
Virajda hızlı bir duruşun anahtarı motosikletinizi olabildiğince çabuk düzeltmek (dik seviyeye getirmek) ve böylece en fazla yol tutuşunu sağlamaktır. Eğer yol ve trafik koşulları izin veriyorsa, en iyi frenleme (düz bir hat üzerinde frenleme) için önce motosikletinizi doğrultun ve gidonu düzeltin (ortalayın), ardından frenleri kullanın.
Frenlemeden önce motosikletinizi doğrultmanızı engelleyecek durumlar olabilir. Bu durumlara örnek olarak sol bir virajda yoldan çıkma veya sağ bir virajda gelen trafikle karşılaşma tehlikesi verilebilir. Böyle durumlarda frenleri yumuşak ve giderek artan şekilde kullanın. Yatma açışı azaldıkça frenlere daha fazla basınç uygulayabilirsiniz.
Duracağınız anda motosikletinizi doğrultmayı unutmayın.
Ön Tekerleğin Kilitlenmesi
Ön freni yumuşak, akıcı ve aşamalı bir şekilde kullanmanın önemi vurgulanmalıdır. Yavaşlama sırasında ağırlığın ön tarafa iletilmesi zaman alır. Eğer ön fren birdenbire sertçe yapılırsa ağırlık ön tarafa oturup ekstra yol tutuşu sağlanmadan önce fren yapmaya başlamış oluruz. Bu durumda ön tekerlek kilitlenir ve kızaklar. Bu hemen gidon kontrolünün ve denge yeteneğinin kaybedilmesiyle sonuçlanacaktır. Eğer böyle bir durum oluşursa, ön tekerleğin dönüşüne devam edebilmesi için hemen ön freni bırakın ve doğru bir şekilde tekrar fren uygulayın. Yanlış uygulama “alçak düşüşe” (low-side) yol açabilir (motosiklet yana yatar, siz de onunla beraber yatıp, yan taraftan düşersiniz).
Arka Tekerleğin Kilitlenmesi
Arka tekerleğin kilitlenmesi ve kızaklanması, ani duruşlarda veya ani hız düşüşlerinde, motosikletin ve sürücünün ağırlıklarının arka tekerlekten ön tarafa doğru transfer olmasıyla gerçekleşir. Bu, arka lastiğin yol tutuşunu ve dolayısıyla arka tekerleğin kilitlenmesi için gerekli basınç miktarını azaltır. Arka lastik kaydığında, dönüş yeteği yok olur.
Arka tekerlek kaymaya başladığında yapılabilecek en büyük yanlış, arka tekerleğin ön tekerlekle aynı doğrultuda olmadığı bir anda arka freni bırakmaktır. Eğer arka tekerlek, gidilen yol ile aynı doğrultuda olmadığı bir zamanda, kaymayı bırakıp dönmeye başlarsa, motosiklet bir anda doğrulacak ve sizi yolun dışına atacaktır. Ciddi şekilde yaralanmanıza yol açacak bir şekilde, “yüksek düşüş” ile, motosiklet sizi üzerinden atar.
“Yüksek düşüş”; kontrollü bir şekilde arka tekerleği kilitli bırakarak ve duruncaya kadar kayarak önleyebilirsiniz. Eğer bir düşüş gerçekleşirse, bu bir “alçak düşüş”; olur ve sadece kısa bir mesafe için düşmüş olursunuz.
Eğer arka tekerlek ön tekerlek ile aynı hizaya geldiyse, freni bırakarak ve tekerleğin dönüşüne devam etmesini sağlayarak kontrolü tekrar ele geçirmek mümkündür. Sadece ve sadece iki tekerlek aynı hizaya geldiği zaman arka freni bırakmayı düşünmelisiniz.
Motosiklet yol stratejileri: Kıvırmaca
(Not : Bu terimin Türkçe çevirisinde Donald Duck’ın kullandığı kelimeyi kullanıyorum.)
İyi sorun arama teknikleri (yolu okumak), kıvırmacaya gerek kalmadan bu durumları atlatmanızı sağlar. Eğer durmak çözüm değilse, kazadan kaçınmak için kıvırmak ihtimal haline gelir. Araştırmalar 29 km/saatin üzerindeki hızlarda, araba boyutundaki engelleri aşmak için fren yapmaktansa kıvırmacanın daha uygun olduğunu göstermiştir. Kıvırmaca için yeterli zaman ve mekana sahip olduğunuza emin olun.
Kıvırmaca, temelde biri engeli aşmak, diğeri ise tekrar eski konuma dönmek için gerekli iki zıt dönüş (kontra) hareketinden oluşmaktadır. Bütün dönüşlerde olduğu gibi, ikisi de uygun elciğin ileri doğru iterek (sağa gitmek için sağa, sola gitmek için sola) yapılır. İlk basınç hızlı bir şekilde engeli aşmak için kasten sert yapılmalıdır.
Kıvırmaca yaparken, motosikletinizi yatış açısını vücüdunuz yatışından bağımsız kılın; yani motosiklet yatarken siz dik durun. Bu motosikletin daha çabuk yatmasını sağlayacaktır. Dizlerinizle tankı sıkıca tutun ve ayaklarınızı peglere sağlam basın. Engele kilitlenmeyi bırakın ve kaçacağınız alana doğru bakın.
Sabit hızınızı koruyun ve kıvırmaca sırasında frene basmayın. Kıvırmaca, en fazla dönüş performansıyla yapılmalı, yani yol tutuşunun tamamı hızlı bir dönüş için ayrılmalıdır. Kıvırmaca sırasında herhangi bir fren, buna motor freni de dahil, lastikleri tutunma limitinin ötesine taşır ve kaymaya neden olur. Eğer kıvırmaca yapmadan önce, yavaşlamak için yeterli zaman ve alana sahipseniz, önce yavaşlamak için frenleyin, ardından freni tamamen bırakıp kıvırmaca yapın. Eğer ikinci bir engeli aşmak için fren gerekecekse, ilk engelden kıvırmaca ile kurtulduktan sonra motosikleti düzeltinceye kadar frenlemeyi ertelemek çok daha iyi olur.
Özel Durumlar
Mükemmel olmayan bir dünyada yaşıyoruz. Bazen etmenler gelişip kolay fark edilmeyen sorunlara yol açarlar. Bilgi ve güzel bir sürüş stratejisiyle riskleri yönetmek mümkündür.
- Yağmurlu-kaygan yüzeyler: Yağmurun başladığı ilk birkaç dakika, yol yüzeyinin en kaygan olduğu zamandır çünkü yağ ve çamur suyla birleşir. Eğer yüzey koşulları, su tahliyesine olanak sağlıyorsa (suyun lastik altında birikerek lastiği kaydırmasını önlüyorsa), diğer araçların lastik izlerini takip edebilirsiniz. Yağmurun başladığı ilk zamanlarda yolun en kaygan hali oluştuğundan sürüşten kaçınmak en akıllıca hareket olacaktır. Yatışa duyulan ihtiyacı azaltmak ve güvenlik sınırları içinde kalmak için hızınızı azaltın.
- Metal kapaklar, köprü ek yerleri, tren yolları, boyalı/kaplamalı çizgiler, yapraklar ve tahta ıslak olduklarında tehlikeli tuzaklardır.
- Aşınmış yollar: Yoğun trafiğin olduğu yerlerde, şeritlerin araba ve kamyonların lastiklerinin geçtiği yerlerinde aşınmalar oluşur. Bu alanlarda yağmur birikir ve girdiğiniz zaman yeterli tahliyeyi yapamadığından lastiklerinizin çok daha kolay kayar. Mümkün olduğunca bu bölgelerden kaçının ve suyun en az olduğu yerden gidin.
- Dağınık yüzeyler ve çöküntüler: Bu bölgeler kum, çakıl, kaya, çerçöp ve benzin, yağ, soğutucu gibi sıvıları içerir. Çivi ve keskin metal nesneler gibi lastiğinize zarar verecek maddelere dikkat edin. ADU(Arama, Değerlendirme, Uygulama)’yu kullanmayı unutmayın.
- Zift ve asfalt kalıntıları : Bu alanlar, özellikle sıcak havalarda kayganolurlar. Onları önceden farkedin ve doğru şerit konumunda olun.
- Buz/kar parçaları, çamur, yosun ve bitkiler: Bu alanlar gerçekten kaygan olabilirler. Onları önceden tespit edip hızınızı azaltın. Kaygan yerlerden geçerken, debriyajı kullanmayı ve gereğinden fazla yatmaktan kaçınmayı isteyebilirsiniz.
- Taçlı (tepeli) yollar: Bu tip yollar, suyun birikmesini önlemek amacıyla ortaları yüksek halde olan yollardır. Sol virajlarda daha dikkatli olun çünkü bu tür yollarda yüzey açıklığı azalır ve mümkün olan yatış açısı düz bir yoldakine göre daha az olur.
- Yağmur olukları ve köprü demirleri: Bu tür alanlar kontrolü kaybetme ve gezinme hissi yaratsa da kontrol için ciddi bir tehdit değildirler. Rahat bir şekilde gidonu tutun ve ani hareketlerden kaçının.
- Çıkıntı, çatlak ve raylar: Bunlar birer engeldir, o yüzden onları 90 derece açıyla geçin. Dengenizi korurken, hızınızı da kontrol altında tutun ve ağırlığınızı dengelerken, hafifçe ayağa kalkın. Yolunuza paralel gibi gözüken engelleri geçerken, onlardan yeterince uzaklaşın, sonra da onlara en azından 45 derecelik bir açıyla yaklaşın ve hızlı, keskin bir dönüş yapın.
Artçı ve Kargo
Artçı
Bir yolcu taşımak motosikletin sürüşünü etkiler. Ağırlık motosikletin harekete geçmesini zorlaştırır ve hızlanma yeteneğini azaltır.
Geçiş için daha fazla zaman ve alan gerekir. Aynı zamanda duruş mesafesini de uzatır. Dönüşlerde ve viraj içlerinde sabitliğiniz de değişir ve çizginiz, hafifçe de olsa değişir.
İşte birkaç ek ipucu:
- Kullanım kılavuzundaki bilgiler doğrultusunda yayları ve lastik basınçlarını ayarlayın.
- Artçınızın da uygun giysileri giydiğinden emin olun.
- Artçınız motosiklete binerken iki ayağınızı yerde ve elinizi de frende tutun. Motosikletiniz çalışır durumda ve vitesiniz de boşta olsun.
- Ani hızlanma ve yavaşlamalardan kaçının, özellikle tecrübesiz yolcularla iken, virajlarda motoru çok ani yatırmayın.
Artçınız şu kuralları izlemelidir:
- Sürücünün beline ya da kalçasına tutunun.
- Duruşlar dahil her zaman ayağınızı yolcu peglerinde tutun.
- El ve ayaklarınızı sıcak ve hareketli parçalardan uzak tutun.
- Dönüş ve virajlar doğrultusunda sürücünün omuz hizasından bakın.
- Sabitliği etkileyecek ani hareketler yapmayın.
- Bir engeli geçerken, hafifçe ayağa kalkın.
İlgili Yazı: Artçı İle Sürüş
Kargo
Yük taşırken dikkat edilmesi gereken üç nokta vardır: ağırlık, yer ve güvenlik.
Ağırlık: Tüm motosikletlerin üretici tarafından belirlenen bir yük kapasitesi vardır. Bu, motosikletin boş ağırlığıyla, yolcu, sürücü dahil taşınacak en fazla ağırlığın toplamı arasındaki farktır. Tank çantaları ve yan çantalar da ağırlığa dahil olur. Bunları da aşırı yüklemeyiniz.
Yer: Bir motosikletin boyu ve ağırlığına göre, iki tekerleği de olduğu düşünüldüğünde, yükün nerede taşındığı önemlidir. Ağırlığı düşük tutun, mümkün olduğunca motosikletin merkezine yakın tutun ve kesinlikle yanlara eşit olarak dağıtın. En ağır maddeleri, kafanızın tepesi ve iki aks arasındaki bölge ile oluşan yük üçgeninde taşıyın. Eğer bir tank çantası kullanıyorsanız, bunun komforunuzu ve gidon hakimiyetinizi etkilemediğine emin olun. Bagaj alanları ve yan çantalar yük taşımak için en iyi yerler gibi gözükse de, motosikletin arkasına fazla ağırlık yüklemek, ön tekerleğe düşen ağırlığı azaltacağından bir derecede kontrolünüzü bozabilir. Yaylar etkilenmese bile, fazla ağırlık yön kabiliyetini bozar.
Güvenlik: Yükün güvenli olduğundan emin olun. Sadece motosikletinize özel aksesuarları kullanın. Gevşek yükleri bir kordonla ya da ağla sabitleyin. Hareketli parçaları veya ışıkları engellemeyin. Ve sarkıp tekerleklere dolanacak yükler taşımayın. Yükleri susturuculardan uzak tutun.
Rüzgarlı Durumlar
Güçlü, sabit veya fırtınalı rüzgarlar sizi ve motosikletinizi etkiler. Bu etkiler hemen her yerde ortaya çıkabilir ama açık veya dağlık alanlarda sık görülür. Sabit rüzgarlar gidon üzerinde basınç ayarlamaları yapmanıza yol açar. Rüzgar şiddetini azaltıp arttırırken ona cevap vermeye hazır olun. Tır, otobüs gibi uzun araçları geçerken hava akımı (türbülans) daha rahat oluşur.
Hava akımı hem sizinle aynı yönde giden araçları geçerken hem de karşı yönden gelen araçlar sebebiyle olabilir. Sizi geçen araçlar da hava akımına yol açabilir. Sürekli olayları değerlendirin ve şerit konumuz ile ihtiyaç olduğunda elciklere uygulayacağınız basıncı ayarlamaya hazır olun.
İlgili Yazı: Rüzgar
Köpekler bazen motosikletleri kovalarlar. Tehlike ısırılmaktan çok hayvanın tekerlekler arasına girmesinden kaynaklanır. Yaklaşan bir köpek görüldüğünde, iyi bir sürücünün yapacağı hareket:
bir vites küçültmek, ardından kesişim noktasına varmadan hızı arttırmak olacaktır. Bu köpeğin size doğru koşarken yaptığı birleşme noktası hesabını bozar ve köpek çoğu zaman yarı yolda durur. Durmazsa da zaten sizi kaçırmış, geride kalmış olur.
Kontrolü zorlaştıracağından köpeğe tekme atmaya çalışmayın. İnek veya geyik gibi daha büyük hayvanlar daha farklı sorunlar ortaya çıkarır. Büyük hayvanların hareketleri daha zor kestirilir ve çarpmak bir araca çarpmak kadar zarar verici olabilir. Bu gibi tehlikeler söz konusu olduğunda ADU (Arama, Değerlendirme ve Uygulama) tekniğini daha keskin bir şekilde kullanın ve kendinize fazladan zaman ve alan yaratın. Eğer bu hayvanlardan biri yol kenarında gözükürse, en güvenilir hareket ona ulaşmadan önce durmaktır. Sonra hayvanın orayı terketmesini bekleyin ve yürüyüş hızında ordan ayrılın.
Lastik Patlaması
Modern, iç lastiksiz (şambrelsiz) lastiklerde, lastik patlamaları enderdir ama olmaz diyemeyiz. Bunun en büyük sebebi lastik basınçlarının çok düşük olmasıdır. Lastikleri sıksık kontrol edin ve üreticinin tavsiyeleri doğrultusunda şişik tutun.
Eğer bir patlak oluşursa, elcikleri sıkıca tutun, ama oluşan titreme ya da zikzakları düzeltmekle uğraşmayın. Hızınız yavaş ve kontrol altında oluncaya kadar vites düşürmekten ve frenlemeden kaçının. Eğer trafik izin verirse, kademeli bir şekilde yavaşlayın ve yolun kenarına doğru hareket edin. Eğer fren gerekliyse, sağlam lastikteki freni kullanın. Kötü durumdaki tekerleğin frenini kullanırsanız, lastik janttan ayrılabilir ve bu motosikletin kontrolünü yitirmenize sebep olabilir. Bütünleşik (kombine) fren sistemlerinin “sadece arka fren”in kullanımına ve bağlı fren sistemlerinin tek fren kullanımına izin vermediğini unutmayın. Bu iki sistemden birine sahip motosikletlerde “sadece sağlam tekerlek” ile fren mümkün olmayabilir ve böyle bir durumda frenleme mümkün olduğunca hafif yapılmalıdır.
Debriyaj Telinin Kopması
Bazı motosikletler kabloyla yönetilen debriyaja sahiptir. Eğer bu kablo koparsa, debriyaj işlevsiz kalır. Bu uygunsuz bir durumdur, ama bir panik sebebi değildir. Eğer kablo duruyorken koparsa, motoru durdurmak için frenleri sıkıca tutmaya devam edin. Eğer bu sürüş sırasında gerçekleşirse, vites değiştirmek daha zor olacaktır. Yine de motosikletinizi güvenli bir noktaya ulaşana kadar sürmeye devam edebilirsiniz. Daha fazla dikkat gereklidir. Durmanız gerektiğinde, aşamalı bir şekilde yavaşlayın, ve hız izin verdiğinde vitesi düşürün. Durmadan önce vitesi boşa alın; aksi takdirde duruş sarsıntılı olacak ve motor stop edecektir.
Titreşim/Zikzak
Zikzak, motosikletin arkasının nispeten yavaşça salınması (gidip gelmesi) iken, titreşim gidonun genellikle güçlü bir şekilde sallanmasıdır. Bunlar birbiriyle ilişkili ancak ayrı denge (kararlılık, stabilite) sorunlarıdır.
Genellikle fazla ağırlığın yanlış yerde olmasından kaynaklanır. Bununla beraber aşınmış veya gevşek bağlantılar ile inik ya da düzensiz aşınmış lastikler gibi mekanik problemlerden de kaynaklanabilir.
İki durum için de çözüm aynıdır. Gidonu sıkıca tutun ama onunla savaşmayın.
Yumuşak ve akıcı bir şekilde gazı bırakın ve aşamalı yavaşlayın. Frenlere dokunmayın ve titreşim ya da zikzağı önlemek için hızlanmayın. Bazı durumlarda, tankın üzerine doğru eğilerek ağırlığınızı öne vermek işe yaramaktadır.
Zayıflıklar
Alkol
Alkol güvenliği etkileyen depresan(durgunlaştırıcı) bir ilaçtır. Riskleri arama kabiliyetinizi, kazaya yol açacak etmenleri değerlendirmenizi ve uyum içinde fiziksel hareketleri uygulamanızı engeller.
Alkol Kullanımı
Motosiklet kullanmak büyük miktarda akıl uyanıklığı ve fiziksel beceri ister. Bu kimyasallar sürücünün yeteneklerini olağanüstü bir biçimde etkiler. Alkolün motosiklet kazalarına katkısı büyüktür. Bu sürücülerin üçte birinin (Amerika için) kandaki alkol seviyeleri yasal sınırın üzerindeydi.
Geri kalan üçte ikilik kesim sadece bir kaç bardak içmişti, yasal sınırın altındaydılar, ama akılsal ve fiziksel becerilerini zarara sokmaya yetecek kadar içmişlerdi.
Motosikletler sürücüleri kazalarda, araba ve kamyon sürücülerinden daha çok hasar alırlar çünkü daha az korunmaktadırlar. Bazı insanlar alkol aldıktan sonra asla motosiklet sürmezler. Diğerleri kendilerini ve başkalarını yaralama riskine girmeye isteklidirler.
Alkol gibi depresan maddeler, beden fonksiyonlarını yavaşlatırlar. Alkol daha ilk içkiden itibaren etkisini gösterir ve hızlı bir şekilde kana karışır. Alkolün ilk etkisi görüş özelliklerini azaltmak ve doğru yargıya varmayı zorlaştırmaktır.
Kandaki Alkol Oranı
Kandaki alkol oranı arttıkça zayıflığın derecesi de artar. Bir erkeğin bedeni, saatte "bir içki"nin etkisini giderecek kadar çalışır. Bayanların bedeni ise bu oranın dörtte üçü oranında çalışır. Eğer bir insan, bedenin etkisini giderebileceği orandan daha fazla içerse, alkol kanda birikmeye başlar. Kandaki alkol oranı %0.05’i geçtiği anda insanların büyük çoğunluğu sürüş kabiliyetlerinin bir kısmını kaybeder.
Kandaki alkol oranı üç faktöre bağlıdır: 1) tüketilen alkol miktarı, 2) ne kadar zaman içinde alındığı, ve 3) beden ağırlığı. Bir içkinin kabul edilen tanımı içinde yaklaşık 14 gram saf etil alkol olan içecektir.
Bir kutu bira, bir bardak şarap ya da bir şat likör (42 gram) aynı miktarda alkol içerir. Bir insan içki içtikçe kandaki alkol birikir. Örneğin, bir kişi bir saatte iki içki içtiyse, o saatin sonunda bir içkinin alkolü atılacaktır, ancak diğerinin alkolü hala kanda olacaktır. Fiziksel boyut da kandaki alkol oranı için önemlidir. Aynı orana sahip olmak için, daha küçük bir insan daha büyük bir insana göre daha az içki tüketmelidir.
Kanlarındaki alkol oranını kontrol etmeye çalışan insanların şansı pek yoktur çünkü ilk olarak karara varma yetenekleri zarar görür. Ve bu bozukluk yasal sınıra ulaşmadan çok önce olacağından yapılabilecek en doğru şey içkiyi sürüşten ayırmak olmalıdır.
Engel Olmak
Bir kişi çok fazla içtiğinde, bu kişinin risk almasını önlemek diğerlerinin sorumluluğundadır. Kimse bu işe karışmak istemez ancak sonuçları ölümcül risk içerir.
İşte bazı ipuçları:
- Diğerlerini çağırın: Ne kadar çok insan engel olmaya çalışırsa, başarı şansı o kadar artar.
- Dönüşü ayarlayın: Eve dönmesi için başka bir yol bulun.
- Onu yavaşlatın: Dikkatini başka aktivitelere verin.
- Dönüşü geciktirin: Sürücünün motosiklete binmemesi için bahaneler bulun ve alkol içermeyen içkiler ve yemeklerle zamanı geçirin.
- Motosikleti parkedin: Eğer sürücü durdurulamıyorsa, alın ve anahtarları saklayın.
Diğer Zayıflıklar
Yorgunluk/Uykusuzluk
Yorgun şekilde sürüş yapmak riski arttırır çünkü akıl ve duyular o kadar iyi yanıt vermez. Bitkin bir durumda sürüş yapmak felaketi çağırır. Yorgun olduğunuz bir sürüş, size trafikteki önemli anahtarları farketmeniz için daha fazla zaman ve alan harcatır. Uykusuzluğun kazalara katkısı giderek artmaktadır. Sadece tamamen uyanık ve zihinde olduğunuz bir zamanda sürüş yapmak önemlidir, çünkü ancak bu sayede trafiğe cevap verebilirsiniz.
Duygular
Kişisel duyguların sürüşe etkisini belirlemek pek kolay değildir, ancak uzmanlar öfkenin, sıkıntının ve stresin güvenli bir sürüşü zorlaştırdığında hemfikirdir. Diğer sürücülere ve yollara meydan okuduğunuz saldırgan bir sürüş, yarış pistlerine ve trafiğe kapalı sürüş alanlarına saklanmalıdır ve ancak doğru eğitimleri aldıktan sonra yapılmalıdır. Birçok okul motosikletinizi daha üstün sürmenizi sağlayacak eğitimleri vermektedir.
İlgili Yazılar
Motosiklet yol stratejileri yazısı hayli uzundu. Eğer buraya kadar geldiyseniz öncelikle sizi kutluyorum 🙂 Ve madem ki okumayı seviyorsunuz şu yazıyı da dikkatinize sunuyorum:
Bu yazı Makaleler, Motosiklet Acemileri İçin ve Acemiler İçin kategorilerinde yayımlanmıştır.
