En işe yarar icatlardan biri
Devrim yaratan motosiklet icatlarından birisi EXUP. Yamaha’nın EXUP Teknolojisi, 1980’lerin sonunda devrim niteliğinde bir yenilik yarattı. EXUP, Exhaust Ultimate Power Valve kelimelerinin kısaltması. Egzoz Güç Valfi olarak çevirebiliriz dilimize. Yamaha EXUP, egzozdaki valf(ler) ile akışı kontrol ederek motor gücünü ayarlıyor.
EXUP nasıl çalışır, ne yapar?
EXUP valfi, egzoz borusundaki bir kelebek valftir. Motor devri ve yüküne göre açılır ve kapanır. Yamaha’nın iki zamanlı makinelerindeki YPVS sisteminin, dört zamanlı motorlara uyarlanmış haliydi. Yamaha EXUP’ı neredeyse tüm motosiklet serisinde kullandı. Özellikle 1990-2000 modellerinde.
Düşük hızlar ve yüklerde, valf kapalı durumdadır ve bu, egzozda tepme basıncı oluşturur. Bu da düşük devirlerdeki torku arttırır. Yüksek hızlarda ve yüklerde ise valf açık konuma geçer. Bu sayede egzoz rahatlar ve motorun üst devir gücü artar.
EXUP devrim yarattı zira Yamaha yüksek güçten ödün vermeden daha geniş (yayılmış, dengeli) bir güç bandına (devir aralığına) ve daha iyi alt devir torkuna sahip motorlar üretti EXUP ile. Bu bir ilkti ve yüksek performans için düşük devir gücünü feda eden geleneksel motorlara göre gerçekten büyük bir gelişmeydi bu.
EXUP nerede fark yaratıyor?
Egzoz tasarlarken nerede fedakarlık yapacağınızı tasarlarsınız aslında. Egzoz rahat akarsa alt devirler ölür ama buna karşılık zirve güç artar. 2002 Dünya Superbike sezonunda Akrepovic, Castrol Honda VTR1000 SP2’nin yarış egzozu için yaklaşık bir düzine farklı tasarım yapmıştı. Her bir egzoz, sezondaki pistlerin yapısına (motor gücünden taleplerine) göre farklı güç karakteri sunuyordu aynı motora. Bazı pistler daha fazla zirve güce, bazıları ise daha geniş bir motor devir aralığına uygundu. EXUP tek egzozla hepsini yapabildiği için devrim yarattı.
Bunun nedeni, “Helmhotz rezonansı” ya da daha basit ifadeyle: egzoz geri tepmesidir. Geri tepme, egzoz içinde ilerleyen gazın sıkışma oranıdır. Basınç düşükse motor gazı daha rahat atar (daha çok zirve güç üretir). Yükseldikçe de motor daha zor nefes verir (zirve güç süşer ama alt devir gücü, torku artar). EXUP borunun uzunluğunu ve çağını değiştirmeden içindeki basıncı değiştiriyordu. Sonuç olarak aynı egzozla motorun gücünü istediğiniz zamanda istediğiniz karakterde değiştirebiliyordunuz.
Yamaha bunu egzozun içinde bulunan kapakla (valfle) yaptı. Sistem, beynin (ECU), servo motor ile açıp kapadığı hareketli kapak ile çalışıyo. Büyük (1000 cc. ve üzeri) bir makinede, valf kabaca 6000 devire kadar kapalı kalır. 6000 devirden sonra ise kırmızı çizgiye kadar artan şekilde açık hale gelir.
EXUP çevre için de işe yarıyor
EXUP sistemi çok başarılı oldu ve Yamaha her çeşit motorlarında kullandı. FZR250R ve FZR400RR’ler gibi modeller de bu teknolojiyi kullandı. Özellikle düşük hacmin orta devir gücünü arttırmak için cazipti. Avrupa’da olmayan bazı modeller ABD’de EXUP ile satıldı. Bunun sebebi EXUP’un aynı zamanda zararlı gaz salınımını da azaltmasıydı. Kaliforniya gibi bu konuda sert eyaletlerde için EXUP teknolojisi emisyonları tutturuyordu.
O kadar başarılıydı ki herkes kopyaladı
Yamaha’nın EXUP valf sistemi için patent hakkı 10 yıl sonra sona erdi. Sonrasında aynı yaklaşımı diğer büyük oyuncularda da görmeye başladık. Honda, 2000 model CBR929RR ve ardından 954 cc. Blade’de H-TEV sistemiyle ilk uygulayanlardan biriydi Yamaha’nın fikrini.
H-TEV, ‘Honda Titanyum Egzoz Valfi’ demek. Honda’nın kendi açıklamalarına göre: “düşük ve orta motor devirlerinde güç kazanımı sağlıyor”. Çalışma mantığı da aynı: “kapak 360 ila 180 derece arasında konumlanıyor”. Evet, yani Yamaha sistemine oldukça benziyor değil mi? 🙂 Daha sonra gelişmiş haliyle H-TEV’i 1000 cc.’lik Fireblade’lerde de gördük.
Suzuki de benzer bir sistem yaptı: SET veya Suzuki Egzoz Tuning (Ayarlama) sistemi. Yine boru içi kapak vardı ama sistem biraz daha fazla değişken ile beslenmişti: açıp kapama için motor devri, vites ve gaz kelebeği konumuna göre çalışıyordu sistem. Daha sonra Triumph’un Daytona 675 ve Kawasaki modelleri dahil olmak üzere birrçok büyük oyuncu sistemi kendi adları ve yaklaşımlarıyla kullandı.
Bakım şart
EXUP sistemleri (özellikle YAMAHA’nınkiler) yaşlandıkça kronik sorunlar yaşıyor. Egzozun en altında olması yüzünden sürtme ya da çarpmalarda kolay zarar görüyor. Mekanik bir bütün olduğu için de yaşla birlikte bakım daha önemli hale geliyor.
Fakat şu da bir gerçek: EXUP ve kopyası sistemler zamanının fark yaratan büyük teknolojileriydi.
Bir yanıt yazın